Choroba inwazyjna wywołana przez Haemophilus influenzae

Bakterie Gram-ujemne: Haemophilus influenzae Źródło: CDC/ Sarah Bailey Cutchin

Agar czekoladowy z widocznymi koloniami Haemophilus influenzae. Źródło: CDC/ Amanda Moore, MT; Todd Parker, PhD; Audra Marsh

Bakterie Haemophilus influenzae, barwienie metodą Grama. Źródło: CDC

Haemophilus influenzae - Gram ujemna bakteria przenoszona drogą kropelkową, niezarodnikująca, rośnie w warunkach tlenowych i beztlenowych.  Rozróżnia się szczepy bezotoczkowe (nietypowalne) i otoczkowe (a-f). W Polsce 94% szczepów izolowanych od chorych z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych należy do typu b.

Objawy:

Objawy choroby inwazyjnej wywołanej przez H. influenzae zależą od jej postaci. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest chorobą gorączkową z objawami w postaci bólów głowy, objawów oponowych Kerniga i Brudzińskiego, sztywności karku, światłowstrętu. Mogą wystąpić zaburzenia świadomości, nudności, wymioty, skurcze mięśni, a także zlewne poty. U noworodków objawy takie jak gorączka oraz objawy podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego mogą nie wystąpić. Na rozpoznanie wskazuje wówczas krzyk o wysokim tonie, niepokój ruchowy, niechęć do jedzenia oraz drgawki. U osób z niedoborami odporności o zakażeniu mogą świadczyć niecharakterystyczne zaburzenia świadomości. Śmiertelność w przebiegu zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych o etiologii H. influenzae typu b wynosi 5%, a częstość trwałych poważnych ubytków neurologicznych 25%. Inne choroby wywoływane przez ww. patogen to zapalenie nagłośni, zapalenia skóry i tkanki podskórnej, zapalenie płuc u dzieci, posocznica, zapalenie stawów, osierdzia, szpiku kostnego. Zapalenia ucha środkowego, zatok, oskrzeli a także zapalenia płuc u dorosłych są natomiast wywoływane przez szczepy nietypowalne.

Transmisja:

H. influenzae szerzy się głównie drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną dróg oddechowych chorego lub nosiciela, natomiast zakażenie opon mózgowo-rdzeniowych jest praktycznie zawsze krwiopochodne (drogą wniknięcia patogenu są sploty naczyniowe). 

Okres wylęgania:

2-4 dni.

Zapobieganie:  

Głównym sposobem zapobiegania zakażeniom są szczepienia ochronne. Dostępne są szczepionki w postaci skoniugowanej, charakteryzujące się wysoką skutecznością,  nie odnotowano po ich zastosowaniu poważnych niepożądanych odczynów poszczepiennych. W celu przecięcia dróg szerzenia się zakażenia należy przestrzegać ogólnych zasad higieny, często wietrzyć pomieszczenia oraz dezynfekować przedmioty zanieczyszczone wydzieliną dróg oddechowych chorego. Ważne jest także wczesne wykrywanie i leczenie szpitalne osób z chorobą inwazyjną. Dużą rolę w zapobieganiu zakażeniom odgrywa także chemioprofilaktyka nosicielstwa przed wypisaniem ze szpitala.

Zwiększanie odporności poprzez stosowanie szczepień ochronnych. Źródło: CDC/ Judy Schmidt

 

Diagnostyka:

Najbardziej wiarygodną metodą rozpoznania inwazyjnego zakażenia o etiologii H. influenzae jest izolacja patogenu lub wykrycie jego kwasu nukleinowego w miejscu, które w warunkach prawidłowych jest jałowe.
W przypadku diagnostyki przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych stosuje się także test aglutynacji lateksowej, który wykrywa antygen otoczkowy H. influenzae.

Leczenie:  

Stosuje się antybiotyki oraz leki objawowe i wspomagające. Z uwagi na coraz częstszą oporność  patogenu na antybiotyki beta-laktamowe zastosowanie mają cefalosporyny III generacji. Od rozpoczęcia skutecznej terapii wydalanie patogenu i okres zaraźliwości mogą występować do 48 godzin, należy więc na ten czas wdrożyć izolację oddechową chorego. Ma to znaczenie w zapobieganiu zakażeniom szpitalnym, zwłaszcza na oddziałach dla przewlekle chorych oraz wśród dzieci poniżej 1 r.ż.

Występowanie:

Inwazyjne zakażenia wywołane przez Haemophilus influenzae występują na całym świecie, jednak dzięki wprowadzeniu powszechnych szczepień w wielu krajach udało się prawie całkowicie wyeliminować tę bakterię jako przyczynę zakażeń inwazyjnych, w tym zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wśród małych dzieci.

Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae inwazyjna* - definicja przypadku

(Haemophilus influenzae)

Kryteria kliniczne
Nie dotyczy

Kryteria laboratoryjne
Co najmniej jedno z następujących dwóch kryteriów:

  • izolacja Haemophilus influenzae z miejsca, które w warunkach prawidłowych jest jałowe,
  • wykrycie kwasu nukleinowego Haemophilus influenzae w miejscu, które w warunkach prawidłowych jest jałowe.

Jeżeli to możliwe, należy przeprowadzić typowanie izolatu.

Kryteria epidemiologiczne
Nie dotyczy

Klasyfikacja przypadku
A. Przypadek możliwy
Nie dotyczy

B. Przypadek prawdopodobny
Nie dotyczy

C. Przypadek potwierdzony
Każda osoba spełniająca kryteria laboratoryjne.

*W definicji przyjętej w Polsce rozszerzono jej zakres, obejmując definicją wszystkie postacie inwazyjnej choroby wywołanej przez Haemophilus influenzae (przyp. red. pol.)
 
Logo systemu Epibaza